"We bevinden ons op de snelweg richting klimaathel, met onze voet op het gaspedaal." Dat was de glasheldere uitspraak van de secretaris-generaal van de VN Antonio Guterres, in de eerste week van de Klimaatconferentie van de Verenigde Naties (COP27) gehouden in 2022 in Sharm-el-Sheikh, Egypte. COP27 werd aangekondigd als de 'Implementatie COP', maar het gebrek aan klimaatacties en toezeggingen om de wereldwijde temperatuurstijging onder 1,5°C te houden, is teleurstellend. De waarschuwing van de VN dat er ‘geen geloofwaardige route naar 1,5°C is’ en de resultaten van het 'Implementatieplan' van COP27 benadrukken de verschuiving in acties van mitigatie naar adaptatie. Zowel mitigatie als adaptatie moeten echter hand in hand gaan, omdat elke fractie van een graad essentieel is om de meest ernstige gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.
1,5°C-toezeggingen
In 2021 op COP26 in Glasgow kwamen 193 landen overeen dat zij zich zouden gaan richten op de grens van een opwarming van 1,5°C. Hun toezeggingen om de uitstoot van broeikasgassen, de nationale klimaatdoelen (Nationally Determined Contributions - NDC's) genoemd, waren te zwak om binnen deze grens te blijven. Daarom spraken ze af om elk jaar opnieuw bijeen te komen om de afspraken te versterken. Dit proces staat bekend als de ‘ratchet clause’, genoemd naar een mechanisme dat de draairichting van een wiel vasthoudt. In de aanloop naar COP27 hadden echter slechts 30 van deze landen1 hun NDC's bijgewerkt. Met de huidige voortgang zijn deze toezeggingen niet voldoende om de 1,5°C uit de klimaatdoelen voor 2030 2 te bereiken. Ook al is er enige vooruitgang geboekt, bijvoorbeeld door de Europese Commissie op de G20 Summit in Bali, Indonesië en hoewel het laatste Sharm el-Sheikh Implementation Plan de 1,5°C-grens handhaaft, werd de resolutie om de uitstoot in 2025 te laten pieken verwijderd, tot ongenoegen van veel afgevaardigden.
Verlies en schade
De oprichting van het Schadefonds was een positief resultaat van COP27 en een belangrijke stap voorwaarts naar een eerlijke en rechtvaardige transitie. Na drie decennia is er eindelijk vooruitgang geboekt op de oproep van kleine eilandstaten en landen aan rijke landen om financiële vergoeding te bieden voor ‘verlies en schade’ gerelateerd aan de impact van klimaatverandering. Toch moet men hiervoor nog veel werk verzetten en moet daarmee nog blijken of er ook daadwerkelijke acties uit voortvloeien. Volgend jaar gaat een overgangscommissie aanbevelingen doen voor de invoering van dit Schadefonds op COP28.
Fossiele brandstoffen
Ondanks dat COP27 doelen op de langere termijn beslaat om de route naar 1,5°C open te houden, in overeenstemming met het akkoord van Parijs, is het de partijen niet gelukt om acties ter beperking van opwarming op de korte termijn af te spreken. Zo werd in de context van de energiecrisis bijvoorbeeld op deze klimaattop geen consensus bereikt om voort te bouwen op de ‘uitfasering van steenkool’. Terwijl dit was toegezegd tijdens COP26, net zoals alle fossiele brandstoffen hiervan onderdeel te maken. Dit is zorgelijk, omdat minder afhankelijkheid van niet-duurzame energie nog steeds een uitdaging is en er gedurfde actie nodig is om voortgang te maken met de agenda voor decarbonisatie.
Klimaatfinanciering
Een ander cruciaal onderwerp van COP27, was de traditionele klimaatfinanciering voor het terugdringen van uitstoot en het helpen van mensen om zich aan te passen aan klimaatverandering. Tijdens de klimaattop is er geen nieuw gekwantificeerd doel voor klimaatfinanciering ontwikkeld ter vervanging van de jaarlijkse 100 miljard dollar, die overigens niet is bereikt, en ook dit wordt nu uitgesteld tot volgend jaar. Verder hebben de ontwikkelingen rond een actieplan om de financiering te verdubbelen tot niets geleid en werden ook hiervoor de toezeggingen uitgesteld naar 2025. Het is duidelijk dat dit onderwerp om urgente actie vraagt. Vóór de top waarschuwde het UN Environment Program(UNEP) in een nieuwe analyse3 dat de adaptatiefinanciering die naar het Globale Zuiden gaat momenteel vijf tot tien keer te laag is. Bovendien stelt het rapport dat de jaarlijkse kosten voor klimaatadaptatie naar verwachting verder zullen stijgen, met als schatting 160-340 miljard dollar in 2030 en 315-565 miljard dollar in 2050.
Belangrijke, holistische ontwikkelingen
Voor het eerst werden cruciale beslissingen genomen met betrekking tot voedsel, rivieren, klimaatbuffers en het recht op een gezonde leefomgeving. Een deel van deze discussie ging over de rol van de westerse wereld, met name over landen die een rol hebben gespeeld in de klimaatcrisis. Zij moeten meer investeren in de financiering van een 'rechtvaardige transitie' in het Globale Zuiden, met een focus op klimaatkwetsbare landen. Verder werd er een oproep gedaan aan financiële instellingen en structuren - multilaterale ontwikkelingsbanken en internationale banken - om hun praktijken en prioriteiten te hervormen om de 'wereldwijde klimaatcrisis' aan te pakken. In de ‘Sharm-el-Sheikh-dialoog’ verklaarde men dat de financiële geldstromen in lijn moeten worden gebracht met de wereldwijde gematigde doelstellingen. Volgend jaar vindt tijdens COP28 een rondetafelgesprek met ministers plaats om de voortgang in kaart te brengen.
In de wandelgangen van de COP: toezegging en aankondigingen
Fossiele brandstoffen en hernieuwbare energie
Hoewel er tijdens COP27 weinig vooruitgang werd geboekt met het 'uitfaseren van steenkool', werd buiten de formele onderhandelingen een Beyond Oil and Gas Alliance (BOGA)4 opgericht. BOGA, een kleine groep van ongeveer 10 kernlanden, twee partnerleden en vijf 'vrienden van BOGA'-landen, zet zich in voor een sociale en rechtvaardige wereldwijde transitie, gericht op een gecontroleerde uitfasering van olie- en gasproductie in lijn met de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs en de nationale klimaatdoelen.
Methaan
Op 17 november werd de Global Methane Pledge5 bijgewerkt. 150 landen zeggen nu toe om de methaanuitstoot uiterlijk in 2030 met 30% te verlagen, ten opzichte van de ongeveer 100 landen die hiervoor tekenden bij de lancering tijdens COP26. Methaan is een broeikasgas en draagt sterk bij aan het broeikaseffect. De scope voor het aanpakken van de uitstoot van broeikasgassen is uitgebreid van olie- en gasproductie naar productie van afval en veehouderij.
Ontbossing
Voortbordurend op de focus op natuur en gezonde leefomgevingen zijn verschillende landen lokale en internationale initiatieven gestart voor de restauratie van ecosystemen, de bescherming van biodiversiteit en de invoering van maatregelen tegen ontbossing. Veelbetekenend is de lancering van de Forests and Climate Leaders' Partnership, bestaande uit 26 landen die een derde van de bossen ter wereld vertegenwoordigen. De landen uit dit samenwerkingsverband komen regelmatig bijeen om de voortgang te volgen van de acties die worden ondernomen om ontbossing tegen 2030 te stoppen en terug te draaien.
Particuliere sector
De Alliance of CEO Climate Leaders gaf duidelijk aan dat de particuliere sector klaar is om de klimaatverandering aan te pakken en dit steeds vaker als een morele verplichting ziet. Zoals het World Economic Forum 6 aangaf, heeft de particuliere sector met name stappen gezet op het gebied van klimaatambitie, koolstofarme technologie en klimaataanpassing. Er is hoop hier, maar met een duidelijk gevoel van bezorgdheid dat COP28 te ver weg is en dat weinig tot geen vooruitgang daartussenin zal leiden tot verwoestende gevolgen. Nu de markt voor klimaatadaptatie in 2026 potentieel $ 2 biljoen per jaar kan bereiken7, kan investeren in de privésector zowel gunstig als essentieel zijn voor het genereren van de financiering die nodig is om snelle maatregelen te implementeren.
CO2-neutraliteit en Transitieplannen
In het VN-rapport 'Integrity Matters’ werd kritiek gegeven op 'greenwashing' van bedrijven met betrekking tot CO2-neutraliteit. Naast het VN-rapport heeft de Transition Plan Taskforce van de Britse regering een ‘gouden standaard voor best practices voor klimaattransitieplannen’ geïntroduceerd voor bedrijven uit de particuliere sector.
Openheid over klimaat
Op het gebied van openheid over klimaat kondigde de International Sustainability Standard Board (ISSB) de integratie van haar normen aan 8 in het internationale milieu-informatieplatform van het CDP. Buiten de COP heeft het Europees Parlement de definitieve tekst van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) aangenomen, die bedrijven in de Europese Unie (EU) verplicht informatie over milieu-, sociale en bestuurskwesties openbaar te maken 9.
Het is tijd om te handelen
De vele onderzoeken van wetenschappers tonen het overduidelijk aan: we moeten met kracht en durf werken aan zowel klimaatadaptatie als -mitigatie, hand in hand. Met de VN Biodiversity Conference, COP15, voor de deur is de daling van de biodiversiteit net zo zorgwekkend als de klimaatcrisis. Gebruikmaking van natuurlijke processen (nature positive solutions) is een belangrijke oplossing.
Met zoveel veranderingen is het van cruciaal belang om deze ontwikkelingen de komende maanden goed in de gaten te houden. Arcadis heeft experts die deze trends volgen en diepgaande kennis hebben op deze gebieden. Zij staan klaar om samen met klanten echte veranderingen te implementeren en CO2-neutraliteit te bereiken. Nature Positive Solutions bieden een antwoord, als bescherming tegen de gevolgen van klimaatverandering, en voor degenen die kwetsbaar zijn voor de effecten ervan.
Een CO2-neutrale toekomst hangt af van hoe we een balans kunnen vinden tussen ontwikkeling en natuur. Alleen dan kunnen we de slogans 'Onze toekomst wordt gestolen!' van de jeugd veranderen in een veilige toekomst voor volgende generaties.
Bronnen:
- CAT Climate Target Update Tracker
- BBC en Climate Action Tracker
- VN Environment Program Adaptation Gap Report 2022
- BOGA press release
- Global Methane Pledge
- World Economic Forum COP27 reflections
- Bloomberg Report on Bank of America Analysts’ estimates
- International Sustainability Standard Board’s (ISSB) IFRS
- European Council gives final approval to the corporate sustainability reporting directive
