De reductiedoelstellingen zijn in steen gehouwen, maar complexe uitdagingen en voortdurende onzekerheid maken het moeilijk om de mogelijkheden te visualiseren. Nog moeilijker wordt het als er een nieuwbouw- of retrofitproject gerealiseerd moet worden. Heeft iedereen wel hetzelfde voor ogen als ze de woorden Net Zero Carbon lezen? Lotte Janssen is goed thuis in de verduurzaming van de bouw. Ze geeft je graag een duidelijk perspectief op hoe Net Zero past in het grotere plaatje van verduurzaming en vijf tips om mee op koers te blijven.
Net Zero is niet het hele verhaal
Een Net Zero Carbon gebouw is buitengewoon energie-efficiënt bij de bouw en in gebruik. De energiebehoefte wordt grotendeels of volledig uit hernieuwbare energiebronnen gehaald. Als er dan toch CO2 wordt uitgestoten, dan wordt die gecompenseerd. Om de CO2-impact over de levensduur van een gebouw te berekenen, worden de CO2-emissies van het bouwproces en gebruikte materiaal samengenomen met de operationele uitstoot, dus de CO2-voetafdruk van het gebouw tijdens het gebruik. Hieruit volgt een complex beeld met een groot aantal verschillende elementen dat in de beide categorieën wordt meegewogen onder de noemer ‘Whole Life Carbon’.
Duurzame bedrijfsvoering
Tegelijkertijd past Net Zero in een ander complex plaatje: duurzaamheid als breder begrip. De milieu-, sociale en governance-strategie (ESG) omvat een groot aantal zaken, van veerkracht en aanpassingsvermogen tot en met de gezondheid en het welzijn van de bewoners of gebruikers van een gebouw. Een focus op Net Zero ten koste van andere aspecten kan resulteren in een CO2-arm gebouw, dat toch niet duurzaam is omdat het bijvoorbeeld lang niet de levensduur heeft van een gebouw dat zich richt op alle uiteenlopende behoeften van de mensen die het gebruiken.
Ik merk regelmatig dat te snel focussen op de Net Zero Carbon zelfs contraproductief is. Een nieuwe technologische oplossing voor het verlagen van het energieverbruik, kan bijvoorbeeld de inzet van materialen vereisen met een hoge CO2-impact. Het is dus erg belangrijk om heel zorgvuldig af te wegen welke oplossingen en innovaties geschikt zijn voor het project.
Circulair bouwen
Waar komen de materialen vandaan? Zijn de ze hernieuwbaar? Is er een lokale optie of iets her te gebruiken? Is het ontwerp in harmonie met de omgeving? Dit soort vragen brengt ons bij de circulaire economie – dat vergt een manier van ontwerpen en bouwen die hoge prioriteit geeft aan hergebruik van wat er al beschikbaar is in de lokale omgeving of het toepassen van hernieuwbare, biobased materialen, en die aandacht besteedt aan de hele levenscyclus van het gebouw. Dus, van bepaling van de functie tot en met de sloop en de daaruit voortkomende grondstoffen. Soms betekent dit dat er gedurfde materiaalkeuzes gemaakt moeten worden. Het resultaat is een gebouw dat bijdraagt aan de duurzame transitie.
Regelgeving en innovatie zijn moeilijk bij te houden
In een groot deel van Europa moeten nieuwe gebouwen tegen 2030 Net Zero Carbon worden gerealiseerd en moeten alle bestaande gebouwen tegen 2050 Net Zero Carbon zijn. Deze beide uitdagingen leveren zeer verschillende vraagstukken op. Zo is de aanpak van historische monumenten bijzonder lastig vanwege de culturele en symbolische waarde. Bovendien zien we dat doelstellingen en regels wereldwijd niet consistent zijn, wat regelmatig nieuwe issues oplevert voor partijen die internationaal actief zijn. Gelukkig gaan de ontwikkelingen in veel regio’s inmiddels heel snel, met name in gebieden die voorheen achterliepen zoals China zien we grote vooruitgang.
Ambities in werkbare regelgeving vertalen kan voor stadsbesturen een uitdaging zijn, heb ik gemerkt, maar Net Zero is een belangrijk onderdeel van het streven om steden blijvend leefbaar en welvarend te maken. In ons rapport over ‘Sustainable Cities’ worden enkele succesvolle voorbeelden beschreven. Als je bij de verwarring over de regelgeving ook nog de ongelooflijke snelheid optelt waarmee nieuwe ontwerpideeën en innovatieve materialen ontstaan, kan het lijken alsof tijdens het spel de doelpalen voortdurend worden verplaatst. De onzekerheid wordt verder aangewakkerd door de voortdurende politieke onrust op het wereldtoneel en de schaarste aan materialen, die anderzijds wel weer innovatie inspireert. In deze omstandigheden kan het overweldigend lijken om te proberen de beste beslissingen in relatie tot Net Zero Carbon te nemen; Want wat als er in de komende 12 maanden iets beters op markt komt? En wat als blijkt dat de CO2-eigenschappen niet zo goed zijn als ze lijken? Een stap terugdoen, tijd inbouwen in programma’s om meer flexibel beslissingen te nemen en focussen op overkoepelende duurzaamheid, kan deze onzekerheid enigszins wegnemen.
Hoe komen we vooruit?
Het is ingewikkeld en uitdagend. Om je goed voor te bereiden op de toekomst, hieronder, vijf tips om je te helpen bij het opzetten van een goede strategie voor een Net Zero Carbon gebouw:
1. Kom nu in actie – durf moeilijke keuzes te maken, de gebouwen die we vandaag ontwerpen moeten Net Zero Carbon zijn om de klimaatdoelstellingen te halen.
2. Doe het samen – neem het voortouw en support anderen, zonder samenwerking en het delen van informatie in de hele keten kan niemand het doel bereiken.
3. Ken het vertrekpunt - ontbreken goede gegevens over bestaande gebouwen? Grondige analyses en evaluaties kunnen dit gat dichten.
4. Stel mensen centraal - een Net Zero Carbon gebouw dat niet past in de omgeving eromheen en gemeenschap die het bedient, is niet duurzaam.
5. Blijf focussen op de circulaire economie – Net Zero Carbon zelf is de inspanning niet waard, denk altijd zorgvuldig na over de gevolgen op de lange termijn.
Net Zero Carbon in de praktijk
‘The Joan’ in Amsterdam is een nieuw gebouw waarvoor ons duurzaamheidsteam heeft geadviseerd. Ik zie hierin een mooi voorbeeld van dit holistische -denken. Het kantorencomplex is bedoeld voor meerdere bedrijven en heeft een zeer lage CO2-voetafdruk. Verder zit het vol voorzieningen die maximaal bijdragen aan het comfort en welzijn van de gebruikers - van slimme verwarming en verlichting die zich automatisch aanpassen aan de gebruikers, tot zorgvuldig geplande integratie met openbaar vervoer, fietsnetwerken en wegverbindingen.
Combineer de kracht
Iedereen in ons ecosysteem moet grote stappen zetten om de gezamenlijke doelstellingen te halen. Succes komt echt neer op: het inzicht dat duurzaamheid een brede en vaak ingewikkelde kwestie is, keuzes durven maken en leiderschap tonen. Hiervan is Net Zero slechts één onderdeel, maar wel een cruciaal onderdeel. Als iedereen de gemeenschap centraal stelt bij de besluitvorming, kunnen we samen CO2-neutrale gebouwen realiseren die decennialang de kwaliteit van leven verbeteren.
